Cynk i jego wpływ na odporność

Cynk ZnPhoto: pixabay.com - stux

Cynk, to kolejny pierwiastek istotny w budowie odporności. Jego niedobór lub nadmiar może powodować poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. Zaaplikowany podczas przeziębienia, łagodzi jego objawy.

Właściwości cynku

Cynk pełni bardzo wiele funkcji w organizmie:

  • odpowiada za procesy replikacji i transkrypcji materiału genetycznego. Bierze także udział w ekspresji genów,
  • pośrednio wpływa na gospodarkę kwasowo-zasadową organizmu i reakcje powstawania energii,
  • jest niezbędny do zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym i do utrzymywania prawidłowej masy ciała. Zbyt mało jonów cynku w organizmie prowadzi do powstawania tkanki tłuszczowej zamiast energii,
  • przy zbyt niskim poziomie cynku w organizmie zaburzony zostaje również profil lipidowy. Podwyższeniu ulega poziom całkowitego cholesterolu (TC), trójglicerydów (TG) oraz tak zwanego złego cholesterolu (LDL),
  • chroni organizm przed procesami zapalnymi odpowiedzialnymi za choroby takie jak miażdżyca, niewydolność żylna, niewydolność nerek, nadciśnienie, cukrzyca, zaburzenia immunologiczne i neurodegeneracyjne,
  • cynk jest potrzebny także do proliferacji (namnażania się) patogenów. Stąd w ostrej fazie infekcji organizm ogranicza stężenie tego pierwiastka we krwi. W ten sposób organizm broni się przed namnażaniem szkodliwych mikoorganizmów,
  • bierze również udział w prawidłowej pracy trzustki, konkretnie w syntezie, regulacji wydzielania i przekazywania sygnałów o obecności insuliny. Zarówno nadmiar, jak i niedobór cynku w organizmie prowadzi do obniżenia wydzielania enzymów trawiennych przez trzustkę,
  • bierze udział w produkcji i sekrecji wielu hormonów m.in. wspomnianej już insuliny, ale także testosteronu, tyroksyny. Reguluje także pracę układu nerwowego i metabolizm witaminy A. Jest konieczny do prawidłowego rozwoju jąder. Wpływa także na prawidłową budowę i liczbę plemników,
  • chroni także przed działaniem wolnych rodników,
  • cynk istotnie wpływa na działanie układu odpornościowego organizmu, w tym również odporności skóry. Jego niedobór pogarsza stan skóry, przyczyniając się do wystąpienia alergii i dermatoz.

Cynk a przeziębienie

Cynk skutecznie zwalcza wirusy m.in. przeziębienia i grypy. Znalazło to odzwierciedlenie w licznych badaniach naukowych. Literatura medyczna podaje, że stosowanie cynku przy przeziębieniu i grypie łagodzi objawy tych chorób. Skróceniu ulegają takie objawy, jak gorączka, nieżyt nosa, złe samopoczucie.

Niedobór cynku ma poważny wpływ na, istotną w kontekście przeziębienia, grasicę. Grasica jest gruczołem silnie związanym z rozwojem limfocytów, komórek odpowiedzialnych za odpowiedź immunologiczną (odpornościową) organizmu. Cynk jest potrzebny do wytworzenia tymuliny, regulującej dojrzewanie limfocytów T. Limfocyty T, to komórki bezpośrednio reagujące na pojawiający się w organizmie antygen, w tym interesujący nas wirus przeziębienia. Nawet niewielki niedobór cynku może powodować zaburzenia działania układu odpornościowego. Większy ubytek tego pierwiastka może przyczyniać się do zaniku grasicy a w konsekwencji zakłócenia rozwoju limfocytów i układu odpornościowego. Nie tylko niedobór cynku jest szkodliwy. Zbyt duży poziom tego pierwiastka w organizmie prowadzi do zaburzeń funkcjonowania limfocytów.

W trakcie badań dzieci z zapaleniem oskrzeli i płuc, zauważono, że dzieci mają zmniejszony poziom cynku w organizmie. Przeprowadzono także badania dotyczące wpływu cynku na czas trwania poszczególnych objawów przeziębienia. Badanym podawano cynk w ciągu 24 godzin od wystąpienia infekcji. Objawy przeziębienia łagodniały niezależnie od swojego umiejscowienia tzn. nie miało znaczenia, czy był to katar, czy ból gardła.

Cynk a miedź i żelazo – uważaj

Długotrwałe spożycie preparatów zawierających cynk (na przykład z uwagi na niedobór tego pierwiastka w organizmie) może prowadzić m.in. do niedoboru miedzi. Miedź i cynk współzawodniczą o miejsce wiążące metalotioneiny. Najczęstsze objawy nadmiary cynku i niedoboru miedzi to: anemia, leukopenia, wzrost poziomu cholesterolu w surowicy oraz stosunku LDL/HDL, zaburzenia pracy serca.

Z kolei nadmierna podaż żelaza może przyczyniać się do zaburzeń wchłaniania cynku. Istotną rolę stanowi to, w jakiej formie wspomniane pierwiastki występują w diecie. Przyjmowanie żelaza hemowego (pochodzenia zwierzęcego) wraz z cynkiem nieorganicznym w odpowiednim stosunku nie upośledza absorpcji cynku. Dodatkowo żelazo nie ma wpływu na wchłanianie cynku, gdy ten występuje w postaci organicznej.

Normy spożycia cynku

W organizmie ludzkim znajduje się 2-4 gramów cynku. Z tego 90% znajduje się w kościach i mięśniach. Cynk jest składnikiem ponad 2000 białek, w tym ponad 300 enzymów. Cynk ulega wchłonięciu w przewodzie pokarmowym w granicach 58-77%. Wydalany jest w 70-80% z kałem. Zgodnie z normami przyjętymi przez Instytut Żywności i Żywienia, zalecane dzienne spożycie cynku dla mężczyzn wynosi 11mg, a dla kobiet 8mg. W czasie dojrzewania, ciąży i laktacji , gdy zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest wyższe, przyjmuje się większe dawki, odpowiednio 8, 12 i 13mg. Cynk uznaje się za mało toksyczny. Przyjmuje się jednak maksymalne dzienne spożycie cynku na poziomie 40mg/dobę.

Cynk w jedzeniu

Produkty bogate w cynk, to ciemne pieczywo, sery podpuszczkowe, mięso i jego przetwory, wątroba, kasza gryczana, a także w nieco mniejszej ilości jaja, ryż, jasne pieczywo, owoce i ryby. Cynk pochodzenia zwierzęcego jest lepiej przyswajany niż ten pochodzący z produktów roślinnych.

Stopień wchłaniania cynku zależy od tego, ile tego pierwiastka znajduje się w pożywieniu, ale także od innych czynników utrudniających jego wchłanianie. Należą do nich między innymi: stres, zanieczyszczenie środowiska, zła dieta, używki, ciężka praca fizyczna, stosowanie produktów w znacznym stopniu przetworzonych fabrycznie, sport wyczynowy, kuracje odchudzające, głodówki, dieta wegańska, stosowanie sztucznych nawozów w rolnictwie, zwiększone zapotrzebowanie na cynk u dzieci, w czasie ciąży, laktacji, niskie spożycie białka, wysokie spożycie wapnia i żelaza.

Cynk w aptece

Na rynku znajduje się sporo suplementów diety, zawierających cynk. Najczęściej mają postać kapsułek i tabletek. Można też znaleźć tabletki musujące, do rozpuszczenia w wodzie oraz tabletki do ssania.

Źródła:

  • [1] Kuras M., Zielińska-Pisklal M., Perz K., Szeleszczuk Ł., Żelazo i cynk – główne mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu [online, stan na 03.01.2018]. W: lekwpolsce.pl 2015, Vol. 25, Nr. 05’15 (288). [https://www.researchgate.net/publication/280598065_Zelazo_i_cynk-glowne_mikroelementy_niezbedne_do_prawidlowego_funkcjonowania_organizmu]
  • [2] Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja [online, stan na 03.01.2018]. [http://www.izz.waw.pl/attachments/article/33/NormyZywieniaNowelizacjaIZZ2012.pdf]
  • [3] Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł., Kuras Marzena Rola witaminy C i cynku we wspomaganiu układu odpornościowego [online, stan na 08.12.2017] W: lekwpolsce.pl 2013, Vol. 23, Nr 11-12’13 (271-272), str. 64-71. [https://www.researchgate.net/profile/Lukasz_Szeleszczuk2/publication/273832241_Rola_witaminy_C_i_cynku_we_wspomaganiu_ukladu_odpornosciowego/links/567e424508aebccc4e040e04/Rola-witaminy-C-i-cynku-we-wspomaganiu-ukladu-odpornosciowego.pdf]
  • [4] Szcześniak M., Grimling B., Meler J. Cynk – pierwiastek zdrowia. W: Farmacja Polska, 2014. Vol. 70 (7). Str 363-366.
  • [5] Dymarska E., Grochowalska A., Krauss H. Wpływ sposobu odżywiania na układ odpornościowy. Immunomodulujące działanie kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych oraz przeciwutleniaczy. W: Nowiny Lekarskie, 2013. Vol. 82, Nr 3, Str 222-231.
  • [6] Hemilä H., Chalker E., The effectiveness of high dose zinc acetate lozenges on various common cold symptoms: a meta-analysis. [online, stan na 18.01.2018] W: BMC Family Practice, 2015.  [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4359576/]